Di chúc là một văn bản pháp lý quan trọng nhằm bảo đảm rằng tài sản của người lập di chúc sẽ được phân chia theo ý nguyện của họ sau khi qua đời. Tuy nhiên, nhiều người còn băn khoăn về việc liệu lập di chúc có cần công chứng không và nếu cần thì thủ tục công chứng di chúc như thế nào. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết về thủ tục công chứng di chúc theo quy định hiện hành, nhằm giúp bạn hiểu rõ hơn về quá trình này và đảm bảo tính hợp pháp cho di chúc của mình.
Di chúc có bắt buộc phải công chứng không?
Quy định về lập di chúc hợp pháp hiện nay: Theo Điều 628 Bộ luật Dân sự năm 2015, di chúc bằng văn bản có các hình thức như sau:
– Di chúc không có người làm chứng;
– Di chúc có người làm chứng;
– Di chúc có công chứng;
– Di chúc có chứng thực.
Điều này cho thấy, bên cạnh việc công chứng di chúc, còn có nhiều hình thức di chúc khác được pháp luật chấp nhận miễn là đáp ứng đầy đủ các điều kiện quy định tại Điều 630 Bộ luật Dân sự năm 2015. Cụ thể, người lập di chúc phải trong trạng thái tinh thần minh mẫn, sáng suốt, không bị lừa dối, cưỡng ép, đe doạ; nội dung di chúc không trái đạo đức xã hội và không vi phạm điều cấm của pháp luật.
Di chúc bắt buộc phải công chứng trong một số trường hợp đặc biệt
Tuy nhiên, có một số trường hợp di chúc bắt buộc phải công chứng hoặc chứng thực. Khoản 3 Điều 630 Bộ luật Dân sự quy định: “Di chúc của người bị hạn chế về thể chất hoặc của người không biết chữ phải được người làm chứng lập thành văn bản và có công chứng hoặc chứng thực.”
Lợi ích của việc công chứng di chúc
Dù không bắt buộc trong tất cả các trường hợp, việc công chứng di chúc mang lại nhiều lợi ích quan trọng: Công chứng di chúc giúp đảm bảo di chúc không bị tranh chấp về mặt pháp lý sau khi người lập di chúc qua đời; Di chúc được công chứng sẽ khó bị giả mạo hoặc tranh cãi về tính xác thực; Công chứng di chúc giúp bảo vệ quyền lợi của những người được thừa kế theo di chúc.
Vì vậy, dù di chúc không bắt buộc phải công chứng, người lập di chúc nên cân nhắc công chứng / chứng thực để đảm bảo di chúc của mình được thực hiện một cách trọn vẹn, hợp pháp, giúp người được hưởng di sản dễ dàng khai nhận cũng như tránh những tranh chấp phát sinh sau khi người để lại di chúc mất.
Công chứng di chúc ở đâu?
Theo quy định pháp luật hiện hành, người lập di chúc có thể yêu cầu công chứng hoặc chứng thực bản di chúc ở các cơ quan, tổ chức sau đây:
Thứ nhất, là công chứng di chúc tại các tổ chức hành nghề công chứng, bao gồm: (i) Văn phòng công chứng, đây là các đơn vị tư nhân hoạt động dưới sự quản lý của Sở Tư pháp, có chức năng thực hiện công chứng di chúc theo yêu cầu của người lập di chúc. Các văn phòng công chứng này phải đảm bảo uy tín và tuân thủ đúng quy định pháp luật và (ii) Phòng công chứng, cũng có chức năng tương tự như văn phòng công chứng nhưng thuộc quản lý của cơ quan nhà nước.
Thứ hai, là chứng thực di chúc tại Ủy ban nhân dân cấp xã/phường/thị trấn: Đối với các khu vực không có văn phòng công chứng hoặc phòng công chứng, người lập di chúc có thể yêu cầu chứng thực di chúc ở UBND cấp xã/phường/thị trấn. Theo Nghị định 23/2015/NĐ-CP, thủ tục chứng thực di chúc có thể được thực hiện tại UBND cấp xã ở bất kỳ nơi nào, không phụ thuộc vào nơi cư trú của người lập di chúc.
Ngoài ra, trong một số trường hợp đặc biệt như người già yếu, không thể đi lại, hoặc đang bị tạm giữ, thi hành án, việc công chứng di chúc có thể được thực hiện tại nơi người yêu cầu đang cư trú. Việc lựa chọn nơi công chứng di chúc tùy thuộc vào tình hình cụ thể và sự tiện lợi của người lập di chúc, miễn là cơ quan hoặc tổ chức đó có thẩm quyền và uy tín trong việc thực hiện công chứng di chúc theo quy định của pháp luật.
Công chứng di chúc cần giấy tờ gì?
Để công chứng di chúc, người lập di chúc cần chuẩn bị các giấy tờ sau:
– Phiếu yêu cầu công chứng: Phiếu này ghi rõ yêu cầu công chứng văn bản di chúc và cung cấp thông tin cá nhân của người lập di chúc.
– Bản sao giấy tờ tùy thân của người lập di chúc: Bao gồm một trong các giấy tờ sau:
- Chứng minh nhân dân (CMND)
- Căn cước công dân (CCCD)
- Giấy chứng minh sĩ quan quân đội nhân dân Việt Nam
- Hộ chiếu
– Bản sao giấy chứng nhận quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản hoặc giấy tờ thay thế hợp pháp: Các giấy tờ này xác nhận quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng đối với tài sản mà pháp luật quy định phải đăng ký.
– Bản sao các giấy tờ liên quan khác theo quy định pháp luật, bao gồm:
– Giấy tờ chứng minh tình trạng tài sản chung/riêng:
- Bản án ly hôn chia tài sản, án phân chia thừa kế, văn bản tặng cho tài sản.
- Thỏa thuận phân chia tài sản chung/riêng, nhập tài sản riêng vào khối tài sản chung vợ chồng, hoặc thỏa thuận xác lập chế độ tài sản của vợ chồng.
- Văn bản cam kết hoặc thỏa thuận về tài sản riêng trong thời kỳ hôn nhân.
- Giấy chứng nhận đăng ký kết hôn hoặc xác nhận về quan hệ hôn nhân trước ngày 03/01/1987 (trong trường hợp sống chung nhưng chưa đăng ký kết hôn).
- Giấy xác nhận tình trạng hôn nhân để xác định tài sản ngoài thời kỳ hôn nhân.
– Giấy tờ chứng minh tư cách chủ thể tham gia giao dịch:
- Đối với cá nhân Việt Nam cư trú trong nước: Hộ khẩu.
- Đối với cá nhân Việt Nam định cư ở nước ngoài: Các giấy tờ chứng minh nguồn gốc Việt Nam, chứng nhận quốc tịch Việt Nam, giấy phép nhập cảnh vào Việt Nam, v.v.
- Đối với cá nhân nước ngoài: Giấy tờ theo quy định pháp luật về việc được phép nhập cảnh vào Việt Nam.
– Giấy tờ chứng minh năng lực hành vi: Giấy khám sức khỏe hoặc giấy xác nhận tình trạng tâm thần.
– Chứng minh nhân dân của người làm chứng hoặc người phiên dịch: Trong trường hợp cần có người làm chứng hoặc người phiên dịch.
– Bản sao các giấy tờ khác liên quan đến văn bản yêu cầu chứng nhận theo quy định pháp luật.
– Dự thảo di chúc (nếu có): Nếu người yêu cầu công chứng đã soạn thảo sẵn di chúc, dự thảo này cần được kèm theo hồ sơ.
Thủ tục công chứng di chúc
Quá trình thủ tục công chứng di chúc bao gồm các bước sau:
– Bước 1: Nộp hồ sơ
Người yêu cầu công chứng di chúc chuẩn bị đầy đủ các giấy tờ cần thiết và nộp tại phòng công chứng hoặc văn phòng công chứng.
– Bước 2: Tiếp nhận và kiểm tra hồ sơ
Công chứng viên kiểm tra giấy tờ trong hồ sơ yêu cầu công chứng. Nếu hồ sơ đầy đủ và phù hợp với quy định pháp luật, công chứng viên sẽ thụ lý và ghi vào sổ công chứng.
– Bước 3: Kiểm tra dự thảo di chúc
Công chứng viên kiểm tra dự thảo di chúc để đảm bảo không có điều khoản vi phạm pháp luật hoặc trái đạo đức xã hội. Nếu có sai sót, công chứng viên sẽ yêu cầu người lập di chúc sửa chữa.
– Bước 4: Ký chứng nhận
Người lập di chúc tự đọc lại hoặc nhờ công chứng viên đọc lại dự thảo di chúc. Nếu đồng ý với toàn bộ nội dung, người lập di chúc ký vào từng trang của di chúc. Công chứng viên cũng ký và đóng dấu để hoàn tất công chứng.
– Bước 5: Trả kết quả công chứng
Sau khi hoàn tất các bước trên, công chứng viên sẽ trả lại di chúc đã được công chứng cho người lập di chúc.
Phí công chứng di chúc là bao nhiêu?
Theo Thông tư 257/2016/TT-BTC, phí công chứng di chúc là 50.000 đồng cho mỗi trường hợp. Ngoài ra, còn có thù lao soạn thảo di chúc được thu theo Quyết định về mức trần thù lao công chứng của UBND tỉnh thành nơi đặt trụ sở tổ chức hành nghề công chứng. Ví dụ: Ở Hà Nội, thù lao soạn thảo di chúc là 1.000.000 đồng, theo Quyết định 10/2016/QĐ-UBND ngày 31/03/2016 của UBND TP. Hà Nội. Các phí khác bao gồm:
– Phí cấp bản sao văn bản công chứng: 5.000 đồng/trang, từ trang thứ ba trở lên là 3.000 đồng/trang nhưng tối đa không quá 100.000 đồng/bản.
– Phí lưu giữ di chúc: 100.000 đồng/trường hợp.
– Chi phí khác: Do sự thỏa thuận giữa người yêu cầu công chứng và tổ chức hành nghề công chứng.
Một số thắc mắc về việc lập di chúc
Di chúc có cần các con ký không?
Theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015, di chúc không yêu cầu các con của người lập di chúc phải ký vào văn bản di chúc. Di chúc là ý chí đơn phương của người lập di chúc, do đó, chỉ người lập di chúc cần ký tên để xác nhận nội dung di chúc.
Di chúc có cần người làm chứng không?
Việc có người làm chứng khi lập di chúc phụ thuộc vào hình thức di chúc và tình trạng của người lập di chúc. Theo Điều 630 Bộ luật Dân sự năm 2015:
– Di chúc bằng văn bản không có người làm chứng: Người lập di chúc tự viết và ký vào bản di chúc.
– Di chúc bằng văn bản có người làm chứng: Khi người lập di chúc không tự viết được, có thể nhờ người khác viết, nhưng phải có ít nhất hai người làm chứng và người lập di chúc phải ký hoặc điểm chỉ trước mặt người làm chứng.
– Di chúc miệng: Trong trường hợp người lập di chúc bị đe dọa tính mạng và không thể lập di chúc bằng văn bản, thì phải có ít nhất hai người làm chứng. Sau đó, di chúc miệng phải được ghi chép lại và công chứng hoặc chứng thực trong vòng 5 ngày làm việc.
Di chúc có người làm chứng có cần công chứng không?
Di chúc có người làm chứng không bắt buộc phải công chứng, nhưng công chứng giúp tăng tính pháp lý và giảm thiểu rủi ro tranh chấp. Theo Điều 628 Bộ luật Dân sự năm 2015, di chúc có thể có hoặc không có công chứng hoặc chứng thực, nhưng nếu người lập di chúc có yêu cầu, di chúc có thể được công chứng tại văn phòng công chứng hoặc chứng thực tại Ủy ban nhân dân cấp xã.
Những người không được làm chứng di chúc?
Theo quy định tại Điều 632 Bộ luật Dân sự năm 2015, những người sau đây không được làm chứng cho việc lập di chúc:
– Người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật của người lập di chúc.
– Người có quyền, nghĩa vụ tài sản liên quan đến nội dung di chúc.
– Người chưa thành niên, người không có năng lực hành vi dân sự.
Việc tuân thủ các quy định này giúp đảm bảo tính hợp pháp và minh bạch của di chúc, tránh các tranh chấp pháp lý sau khi người lập di chúc qua đời.
Kết luận
Việc công chứng di chúc, dù không bắt buộc trong mọi trường hợp, vẫn mang lại nhiều lợi ích về pháp lý và bảo đảm quyền lợi của người thừa kế. Thủ tục công chứng di chúc theo quy định hiện hành không quá phức tạp và đảm bảo tính hợp pháp cho di chúc. Người lập di chúc nên cân nhắc thực hiện công chứng di chúc để bảo vệ ý nguyện của mình một cách tốt nhất.
Bài viết này đã cung cấp chi tiết về thủ tục công chứng di chúc theo quy định hiện hành, từ việc chuẩn bị giấy tờ cần thiết đến các bước công chứng và chi phí liên quan. Hy vọng rằng những thông tin này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về quy trình công chứng di chúc và đảm bảo tính hợp pháp cho di chúc của mình.
Để lại một phản hồi