Căn cước, theo cách hiểu chung, là khái niệm dùng để chỉ việc xác minh danh tính của một cá nhân. Đây là một thuật ngữ pháp lý và hành chính, bao gồm các thông tin nhận dạng cá nhân như họ tên, ngày sinh, quốc tịch, và mã số định danh cá nhân. Trong bối cảnh pháp lý tại Việt Nam, khái niệm này được quy định cụ thể trong Luật Căn cước 2023, có hiệu lực từ ngày 1 tháng 7 năm 2024. Bài viết này sẽ trình bày khái niệm căn cước và thẻ căn cước theo Luật Căn cước 2023 của Việt Nam và so sánh với các quy định về căn cước theo pháp luật quốc tế.
Khái niệm căn cước theo Luật Căn cước 2023
Theo Luật Căn cước 2023 của Việt Nam, “căn cước” được hiểu là thông tin cơ bản về nhân thân, lai lịch, nhân dạng và sinh trắc học của một người. Những thông tin này bao gồm họ tên, ngày tháng năm sinh, giới tính, quốc tịch, quê quán, nơi thường trú, đặc điểm nhận dạng và mã số định danh cá nhân. Mã số định danh cá nhân là một dãy số duy nhất, không trùng lặp, được cấp cho mỗi công dân ngay từ khi sinh ra và tồn tại suốt đời, là cơ sở để quản lý thông tin cá nhân trong các cơ sở dữ liệu quốc gia.
“Thẻ căn cước” (hay tên gọi cũ “thẻ căn cước công dân”) là giấy tờ tùy thân chứa đựng căn cước và thông tin khác đã được tích hợp vào thẻ căn cước của công dân Việt Nam, do cơ quan quản lý căn cước cấp theo quy định của Luật Căn cước. Thẻ căn cước chứa đựng các thông tin cá nhân như đã nêu trên và được sử dụng để xác minh danh tính trong các giao dịch hành chính, tài chính và xã hội.
Luật Căn cước 2023 quy định rõ về quy trình cấp, đổi và hủy bỏ thẻ căn cước. Việc cấp thẻ căn cước được thực hiện khi công dân đủ 14 tuổi. Thẻ căn cước công dân có thời hạn sử dụng nhất định và phải được đổi khi công dân đủ 14 tuổi, 25 tuổi, 40 tuổi và 60 tuổi. Ngoài ra, công dân cũng có thể đề nghị đổi thẻ căn cước trong trường hợp thông tin trên thẻ có sự thay đổi hoặc thẻ bị hỏng, mất.
Quy định về căn cước trong pháp luật quốc tế
Trên thế giới, khái niệm căn cước và các quy định liên quan đến việc cấp giấy tờ xác minh danh tính cá nhân có sự khác biệt đáng kể giữa các quốc gia. Tuy nhiên, hầu hết các quốc gia đều có hệ thống giấy tờ căn cước với mục đích tương tự như Việt Nam, đó là xác minh danh tính cá nhân và hỗ trợ công tác quản lý dân cư.
Châu Âu
Tại châu Âu, Liên minh châu Âu (EU) đã ban hành Quy định (EU) 2019/1157 về việc tăng cường an ninh của thẻ căn cước công dân và giấy tờ cư trú. Theo quy định này, các quốc gia thành viên EU phải đảm bảo thẻ căn cước công dân của họ đáp ứng các tiêu chuẩn bảo mật cao, bao gồm việc sử dụng công nghệ sinh trắc học (như dấu vân tay và ảnh chân dung) để giảm thiểu rủi ro làm giả và gian lận. Thẻ căn cước công dân tại EU cũng được thiết kế để dễ dàng tích hợp với các hệ thống kiểm soát biên giới, giúp công dân EU di chuyển tự do giữa các quốc gia thành viên.
Hoa Kỳ
Tại Hoa Kỳ, giấy tờ xác minh danh tính chính của công dân thường là bằng lái xe hoặc thẻ căn cước tiểu bang. Mỗi tiểu bang có quy định riêng về việc cấp và quản lý thẻ căn cước, nhưng nhìn chung, các giấy tờ này đều phải tuân thủ các tiêu chuẩn an ninh do chính phủ liên bang đặt ra. Ngoài ra, Hoa Kỳ còn cấp thẻ căn cước liên bang cho các công dân không có bằng lái xe, giúp họ thực hiện các giao dịch yêu cầu xác minh danh tính.
Nhật Bản
Tại Nhật Bản, My Number Card (thẻ Số cá nhân) là hệ thống thẻ căn cước do chính phủ cấp, nhằm xác minh danh tính và quản lý thông tin cá nhân của công dân. Thẻ này chứa mã số định danh cá nhân 12 chữ số và các thông tin cơ bản của người sở hữu. My Number Card được sử dụng rộng rãi trong các giao dịch hành chính, ngân hàng, y tế và thuế, giúp tăng cường hiệu quả quản lý và đảm bảo an ninh thông tin.
So sánh giữa Luật Căn cước 2023 của Việt Nam và các quy định quốc tế
So sánh giữa Luật Căn cước 2023 của Việt Nam và các quy định về căn cước quốc tế, có thể thấy một số điểm tương đồng và khác biệt quan trọng.
Điểm tương đồng
– Xác minh danh tính cá nhân: Cả Việt Nam và các quốc gia khác đều coi căn cước là giấy tờ quan trọng để xác minh danh tính cá nhân, hỗ trợ quản lý dân cư và thực hiện các giao dịch hành chính.
– Sử dụng mã số định danh cá nhân: Giống như nhiều quốc gia khác, Việt Nam cũng sử dụng mã số định danh cá nhân duy nhất để quản lý thông tin cá nhân suốt đời. Điều này giúp giảm thiểu rủi ro làm giả và tăng cường hiệu quả quản lý.
– Quy định về thời hạn và đổi thẻ: Các quốc gia thường có quy định về thời hạn sử dụng của thẻ căn cước và yêu cầu công dân đổi thẻ khi đến độ tuổi nhất định hoặc khi có thay đổi thông tin cá nhân.
Điểm khác biệt
– Công nghệ sinh trắc học: Một số quốc gia như các nước EU và Nhật Bản đã áp dụng công nghệ sinh trắc học trong việc cấp và quản lý thẻ căn cước, trong khi Việt Nam vẫn đang từng bước triển khai công nghệ này. Việc sử dụng công nghệ sinh trắc học giúp tăng cường an ninh và giảm thiểu gian lận.
– Mức độ tự động hóa và tích hợp hệ thống: Các quốc gia phát triển như Hoa Kỳ và Nhật Bản đã đạt được mức độ tự động hóa cao trong việc quản lý thông tin cá nhân và tích hợp hệ thống căn cước với các dịch vụ công cộng khác như y tế, thuế và ngân hàng. Việt Nam vẫn đang trong quá trình hoàn thiện và nâng cấp hệ thống này để đạt được hiệu quả tương tự.
– Phạm vi sử dụng thẻ căn cước: Trong khi thẻ căn cước tại Việt Nam chủ yếu được sử dụng trong các giao dịch hành chính và xác minh danh tính, tại các quốc gia như Nhật Bản và các nước EU, thẻ căn cước còn được sử dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm y tế, giáo dục và ngân hàng, giúp tạo thuận lợi cho công dân trong các hoạt động hàng ngày.
Kết luận:
Căn cước là thông tin cơ bản về nhân thân, lai lịch, nhân dạng và sinh trắc học được sử dụng để xác minh danh tính của của một người và quản lý dân cư được tích hợp trong thẻ căn cước. Luật Căn cước 2023 của Việt Nam đã quy định rõ ràng về khái niệm, quy trình cấp, đổi và hủy bỏ thẻ căn cước, đồng thời áp dụng mã số định danh cá nhân duy nhất để quản lý thông tin cá nhân. So sánh với các quy định quốc tế, có thể thấy Việt Nam đang từng bước hiện đại hóa hệ thống quản lý căn cước, học hỏi và áp dụng các tiêu chuẩn bảo mật và công nghệ tiên tiến từ các quốc gia phát triển. Điều này không chỉ giúp tăng cường hiệu quả quản lý mà còn đảm bảo quyền lợi và an ninh thông tin cho công dân.
